Zihinde Canlandırma ve Sandalyeyle Uçmak
“Aynı düşüncenin veya fiziksel eylemin tekrarı, alışkanlığa dönüşür ve yeterince sık tekrarlanan otomatik bir refleks haline gelir”
Norman Vincent Peale
Havacılık sektöründe ilk eğitim vermeye başlayacağımız günlerde hazırlık çalışmaları esnasında “yetişkin öğrenmesi” konusunda bilgilerimizi tazeliyorduk. Öğrenmenin genel olarak tanımı, aşamaları gibi konuları tekrar gözden geçirdik. Bu gözden geçirme esnasında benim için her zaman çok ilginç olan “Zihinde Canlandırma” tekniği aklıma geldi.
Zihinde Canlandırma
Bu konuda yapılmış farklı araştırmalar ve sonuç alınmış çalışmalar var.
Bir araştırma Avusturyalı Psikolog Alan Richardson tarafından gerçekleştirilmiştir. Richardson, araştırma için belirlenen basketbol oyuncularını 3 gruba ayırmış. Birinci grup her gün 20 dakika antreman yapmış, ikinci grup hiçbir şey yapmamış, son grup da her gün 20 dakika antreman yaptıklarını gerçekçi bir şekilde zihinlerinde canlandırmışlar. Deney sonucunda hiçbir şey yapmayan grup hiçbir gelişme göstermezken, gerçekten antreman yapan grup %24’lük bir gelişme göstermiş, antreman yaptığını zihninde canlandıran grup ise %23’lük bir gelişme göstermiştir.
Amerikalı yüzücü Michael Phelps her yarıştan önce “Başlangıcı, vuruşları, duvarları, dönüşleri, bitişi, genel stratejiyi, hepsini görebiliyorum. Böyle görselleştirmek, kafamda bir yarış programlamak gibi ve bu programlama bazen tam hayal ettiğim gibi oluyor.” diye ifade eder.
1992 Barselona Olimpiyat Oyunlarında bronz madalya kazanan İngiliz cirit şampiyonu Stephen Backley‘in hikayesi bu konuda önemli örneklerden biridir. Backley, 1996 Atlanta Olimpiyatları için çalışmalarına devam ederken çok önemli bir ayak bilek sakatlığı yaşamıştır. Altı hafta boyunca koltuk değneği kullanması ve bu süre boyunca herhangi bir fiziksel antrenman yapmaması gerekiyordu. Bu gerçekten kötü bir haberdi. Bu durumda Backley, hüsrana uğramak, karamsarlığa kapılmak yerine, zihninde yürüttüğü bir antrenmana başladı. Backley bu çalışmada gözleri kapalı otururken, ciritin ilk tutuşundan hazırlıkta gerilmiş kaslarına ve ardından ciritin kavisini ve inişini izleme hissinin ardından serbest bırakılmasına kadar, bir atışın her anını büyük bir ayrıntıyla hayal etti. Fiziksel çalışmalar yapamadığı dönemde bu çalışmaları yüzlerce kez tekrar etti. Sonrasında bu çalışmaları iyileşmesi ile birlikte fiziksel antrenmanlarla birleştirerek Atlanta’da gümüş madalya kazandı.
Bu çalışma, olimpiyatlarda kayakçı Richard Suinn üzerinde denenmiştir. Suinn’in çalışma sırasında elektrotlarla saptanan elektrik aktivitesi ile aynı çalışmayı zihninde tekrar ettiğinde oluşan elektrik aktivitesi birbirine yakın bulunmuştur. Aynı çalışma Arizona Basketbol Takımı üzerinde de yapılmıştır. Takım içinde seçilen ilk beş kişi sahada serbest atış yaparken, diğer beş oyuncudan aynı harekeden otururken zihinlerinde yapmaları istenmiş ve araştırmayı yürütenler, iki deneyde de aynı miktarda enerjinin harcandığı sonucuna varmıştır.
Tıp alanında 2008’de yapılan bir araştırma, zihinsel pratiği uygulamalı deneyimle birleştiren tıp öğrencilerinin, gerçek cerrahiyi gerçekleştirirken, yalnızca fiziksel pratiğe ve ders kitabı okumaya güvenen öğrencilere göre daha başarılı olduğunu buldu.
Türkiye’de sağlık ve spor alanında yapılan tez çalışmaları mevcuttur. Birkaç örnek kaynaklar bölümünde yer almaktadır.
Araştırmacılar, bu sonuçlardan yola çıkarak, zihnin gerçek olarak yapılan bir deneyim ile parlak ve canlı şekilde hayal edilen bir durum arasındaki farkı ayırt edemediğini iddia etmişlerdir. Zihin, fiziksel olarak yapılan bir deneyim sırasında veya canlı bir hayal fonksiyonunu kullandığında aynı sinir yolları ve nöro-kimyasal mekanizmaları harekete geçirir. O halde zihinde canlandırma ya da gerçek deneyimlerin birbirinden üstün olmadığını söyleyebiliriz. Bunları bir bütün olarak kullanmak ise sporcuyu yüksek performansa taşıyan itici gücü sağlayacaktır.
Bu çalışmalar, beyindeki eylemi gerçek anlamda yapmakla aynı süreçleri ve duyuları harekete geçirmek sonrasında pekiştirmek üzerine kurgulanmaktadır. Kullanılan araç yöntem ne olursa olsun bir simülasyonda bir seri hareketi tekrar tekrar uygulamak, seriyi fiziksel olarak yapmayı ilk öğrendiğinizde oluşturulan aynı sinir yollarını güçlendirir, hem düşünce süreçlerinizi hem de beyninizin komutlarına yanıt vermek için gereken kasları kontrol eder. Bu örnekleri artırmak mümkün. Bunların her biri zihinde canlandırmanın faydasını güçlendiriyor.
Uzmanlar zihinde canlandırma çalışmalarının her kişi için ve her dönemde aynı etkiyi göstermeyebileceğini vurgulayarak şu konulara dikkat çekmişlerdir.
- Zihinde Canlandırma Sürecinin Kalitesi: Berrak ve kontrol edilebilen imgeler yaratılması.
- Uygulayanın Deneyim Seviyesi: Kendini tanıma ve uygulanan süreçlere hakimiyet. Bazı konularda fiziksel hakimiyet oturmadan yapılan zihinsel canlandırmalar yarardan çok zarar getirebilir.
- Zihinde Canlandırmanın Yapılış Şekli: İçsel, dışsal ya da bunların karışımı.
Zihinde canlandırma üç farklı şekilde gerçekleştirebilir.
- İçsel zihinde canlandırmada, olayları yapıyormuş gibi hayal ederek yapılır. İçsel zihinde canlandırmada kişi olayları ve hareketleri uygulayan durumundadır. Uygulayıcı kendini gerçekten oradaymış ve gerçekten yapıyormuş gibi hayal eder. Bu uygulamada ortam gerçek yaşam ile mümkün olduğunca uyuşmalıdır. Bulunduğu ortamı görmeli, koklamalı ve hissetmesi gereklidir. O anı daha önce yaşamış duygusuna ulaşan birey, gerçekte aynı olayla karşılaştığında kendini daha tecrübeli hissedecektir ve soğukkanlı olacaktır
- Dışsal zihinde canlandırmada kişi kendini dışardan izliyormuş gibi yapılır. Dışsal zihinde canlandırmada, kişi kendini dışardan birini izliyormuş gibi gözlemleyebilir. Kendini her açıdan kolaylıkla izleyebilen kişi, yapacağı hareketlerde nasıl göründüğünü veya yapması gereken hareketleri inceleyerek yeni beceriler kazanabilir. Bu yöntemde hatalarını rahatlıkla görebilen uygulayıcı, hatalarını düzeltme fırsatı bulur.
- Başka birinin yaptığını izliyormuş gibi yapılır. Beceriyi mükemmel yapan birini izliyormuş gibi yapma yönteminde de bu işi mükemmel yapan bir kişiyi seyrettiğini hayal ederek yapılan bir imgelemeden bahsedilebilir. Aslında bu yöntem dışsal imgelemenin bir çeşidi olarak da kabul edilmektedir.
Bu üç durumun kombine edilerek kullanılması da mümkündür.
Sandalyeyle Uçmak
Hazırlık çalışmalarımız esnasında “Olur mu? Olmaz mı?” sorularından sonra yaptığımız araştırmalar sonucunda çalışmanın pilot eğitiminde de kullanıldığı ile karşılaştık. Bu yöntemi araştırdık ve eğitimlerde değerli havacılık çalışanları ve özellikle pilotlarla paylaştık.
Pek çok pilot, becerilerini geliştirmek ve onları alışkanlıklara ve sezgiye dönüştürmek için bu yöntemi kullanmaktadır. Bu, yöntem literatürde “armchair flying” ya da “chair flight” olarak geçmektedir.
Sandalyeyle uçmak, bir durum hakkında sadece hayal kurmak gibi değildir. Durdurulan kalkışlar ve inişler, motor arızaları ve çarpışmadan kaçınma dahil olmak üzere stresli durumlarda verilecek tepkiler, gereken karmaşık acil durum prosedürlerini gerçekçi bir şekilde simüle edilebilir.
Süreç, hatırlanan hayali görüntüler ve seslerle birlikte zihinde gerçekleşir, ancak vücut gerekli gerçek hareketleri taklit eder. Ayaklar hareket ediyor, eller düğmelere uzanıyor ve gözler hala kapalı, seri uçakta olduğu gibi aynı hızda ilerlerken gösterge panellerinin görüntüsü hayal ediliyor.
Q32 Kaptan Pilotu Richard Crespigny “Üç aylık simülatör testlerimden önce, evde koltuğumda oturuken, geceleri yatakta yatarken, gözlerim kapalı, kollarımı ve bacaklarımı aynen uçakta yaptığım gibi hareket ettirerek motor arızaları üzerinde çalışıyorum. Eşim Coral, ilk başta bu davranışı çok tuhaf buldu, ancak şimdi bunu alışılmadık çalışma tekniklerine sahip bir pilotla evli olmanın bir sonucu olarak kabul ediyor.”
Sandalyeyle Uçmak Nedir?
Sandalyeyle uçmak, belirli bir uçak prosedürünü veya görevini görselleştirmek için bir zaman ayırmayı ve genellikle yüksek sesle konuşarak ve ellerinizle ve ayaklarınızla uygun hareketleri yaparak zihninizde her adımı gerçekleştirmeyi içerir. Sandalyeyle uçma, pilotların/ öğrencilerin uçaktaki uçuş eğitimlerini ve uçuş simülatörünü minimum donanım gereksinimleriyle desteklemelerinin bir yoludur.
Zihinde Canlandırma çalışma ve araştırmalarından alınan bilgiler ve elde edilen sonuçlar dikkate alınarak “Sandalyeyle Uçmak” yöntemine bazı
Bu Yöntem Neden Kullanılmalı?
- Sandalyeyle uçma, uçmayı pekiştirme maliyetini azaltmanıza yardımcı olabilir. Bir sandalye ve yaratıcı bir hayal gücü, uçuş eğitiminizde öğrendiğiniz eylemleri pekiştirmek için ihtiyacınız olan tek şeydir. Yetenekli bireyi başarılı olandan ayıran şeyin çok fazla uygulama olduğunu öne sürmüştür. Bu, popüler “10.000 saat kuralı” kavramına veya uzman olmak için 10.000 saat pratik yapılması gerektiği fikrine yol açtı. Uzmanlar ayrıca, öğrenmeyi optimize etmeye ve becerileri geliştirmeye çalışırken gerçekten önemli olanın doğru türde bir uygulama olduğunu öne sürüyorlar. Bu yöntem bunu sağlar.
- Gerçek bir uçak veya uçuş simülatörü ile uçmanın dışında, bir pilotun kokpitte ne yaptığını uygulamanın en verimli yollarından biridir.
- Uçuş simülatörü eğitimi ve uçak eğitimi, uçak kontrollerinde kendinize olan güveninizi ve yeterliliğinizi geliştirmek için bu yöntemle birlikte iyi çalışır. Herhangi bir görsel veya işitsel uyaran olmadan, zihniniz serbest kalır ve bir uçuş simülatöründe görsel ve hareket ipuçlarıyla pratik yapmadan ve gerçek bir uçağın tüm dikkat dağıtıcıları arasında gerçekleştirmeden uygulanabilir.
- Planlama ve uygulama konusunda alternatifleri değerlendirme uygulama, düşünme fırsatları sağlar.
- Aynı konuyu peşpeşe istenildiği kadar tekrarlamak mümkündür.
- Öğrenilenlerin, uygulananların değerlendirimesine yardımcı olur.
- Uçuş eğitiminin her aşamasında yararlı olur.
- Kişiye bir iç bakış sağlayabilir. Kişi kendi fazlalık ve eksikliklerini tanımlayabilir.
- Bu yöntem kişinin gösterdiği performansı arttırıp birtakım olumlu beceriler kazandırmada aşağıdaki şekillerde de yardımcı olabilir:
- Duyguları kontrol etme,
- Konsantrasyonu geliştirme,
- Strateji oluşturma ve geliştirme,
- Kendine güveni geliştirme,
- Teknik Becerileri Arttırma,
- Hataları Düzeltebilme
Uygulama ve Yöntemi Etkili Kullanmak için;
- Uygun zihinde canlandırma yönteminin seçilmesi.
- Dikkatinizin dağılmayacağı, başkalarını rahatsız etmeyeceğiniz bir ortam hazırlanmalıdır.
- Amacın net olarak belirlenmesi önemlidir.
- Uçuşunuzun her adımını baştan sona gözden geçirin. Uçağa doğru yürüdüğünüz andan itibaren başlayıp, harici kontrolları yapın. Kokpit kapısını açmayı ve her şeyi nereye koyacağınızı ve uçmaya hazırlanmak için her şeyi nasıl kuracağınızı düşünün. Gerçekten uçuyor olsaydınız yapacağınız telsiz konuşmaları veya sistem kontrolleri de dahil olmak üzere uçuş öncesi her adımını düşünün.
- Kokpiti ve gerçekleştirilen görevin her adımını detaylı olarak görselleştirebilirsiniz. Bu amaçla bir kokpit göreseli kullanılabilir. Bu amaçla eğitim dışı saatlerde sınıflardaki kokpit panolarından da yararlanılabilir.
- Gürültüyü engellemek ve daha gerçekçi hissettirmek için kulaklığınızı takabilirsiniz.
- Çalışma esnasında birlikte bulunacağınız ekip arkadaşının (öğretmen, değerlendirici, kaptan ya da yardımcı pilot) varlığını hissetmek önemlidir.
- Çalışmayı istediğiniz kadar sade veya yaratıcı şekilde kurgulayabilirsiniz.
- Mükemmelliği hedefleyin. Mükemmel yapılmış pratiğin mükemmelleştireceği unutulmamalıdır.
- Akışı sağlamak ve kontrol için gerekli tüm dokümanları yakında bulundurmak yararlı olacaktır.
- Her seansta kendinizle konuşmak, her adımı yüksek sesle söylemek ve değerlendirmek önemlidir.
- Kendinizi fiziksel hareketlere sokun. Bu, o eylemle ilişkili kas hafızasını ve motor becerileri güçlendirecek.
- Uzmanları (uçuş eğitmeni) gözlemleyin ve onları takip edin.
- Bu çalışmayı bir eş (öğretmen, değerlendirici. Kaptan ya da yardımcı pilot rolünde) ile uygulamak mümkündür.
- Çalışma, bilgisayar ve virtual reality donanımları ile desteklenerek daha etkin hale getirilebilir.
- Uçuş sürecinde kullanılan iletişimi simüle etmek için tamamlayıcı bazı yöntemler kullanılabilir. Havacılık eğitimi amacıyla hazırlanan ARSim, Havacılık Telsiz Simülatörü isimli bir akıllı telefon uygulama vardır.
Daha önce sandalyeyle uçmayı denemediyseniz, başlamanıza yardımcı olacak üç ipucu.
- Pratik yapmakta olduğunuz manevrayı tamamlamak için gereken adımları yazılı olarak hazırlayın.
- Manevrayı yüksek sesle söyleyin. Adımları tekrar tekrar yüksek sesle söylemek, uçağa geri döndüğünüzde işlemleri sırayla hatırlamanıza yardımcı olabilir.
- Uçağın hareket ettiğini gözünüzde canlandırın, ellerinizi ve ayaklarınızı yapılan çalışmaya uygun şekilde hareket ettirin. Uçakta olduğu gibi hareket etmek, yerdeki kas hafızasını geliştirmeye yardımcı olabilir.
Ne Zaman Yapmalısınız?
- Bir eğitim uçuşundan önce ve sonra yapılabilir. Uçuştan önce, yaklaşan dersiniz için hazırlanmanıza yardımcı olacaktır. Her derse hazırlıklı olmak, uçuş eğitiminizde ilerlemeye devam edebilmeniz ve durgunlaşmamanız için çok önemlidir. Her uçuş dersinden sonra çalışmak için zaman ayırmalısınız. Uçuş eğitmeninizin size verdiği yeni bilgiler ve önceden öğrenilenlerle birlikte, becerilerinizi değiştirmeye ve geliştirmeye devam edebilirsiniz.
- Her seviyedeki pilot için ve uçuş eğitiminin her aşamasında etkili bir araç olabilir.
- Manevra adımlarının, kokpit akışlarının ve acil durum prosedürlerinin görselleştirilmesi, eğitimin her aşamasında ilerlemenize yardımcı olması açısından inanılmaz derecede değerlidir.
Uygulamayanlar için ne kadar ilkel görünse de, sandalyeyle uçma, zihinsel pratiği kokpitte profesyonel performansa dönüştürebilen etkili bir tekrar yöntemidir. Motor ve diğer temel becerileri geliştirmek için zihinsel uygulamadan yararlanır.
Unutmayın, uçmak konusu da dahil olmak üzere bir çok konuda pratik yapmak ve deneyimlemek için kestirme yollar yoktur. Ne kadar hazırlanır, uygulama yaparsanız göreve o kadar hazır olursunuz.
Kaynaklar:
· Biçer T. (1998) Yaşamda ve Sporda Doruk Performans: Başarının Zihinsel Dinamikleri. Beyaz Yayınları, İstanbul.
· Biçer T. (1999). NLP Kişisel Liderlik. Beyaz Yayınları, İstanbul.
· Beşiktaş, M. Y. (2013) Elit Sporcular İçin Zihinde Canlandırma Antrenman Programı Uygulaması ve Ölçülmesi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı Doktora Tezi.
· Şen, H. (2008) Hemşirelik Yüksek Okulu Öğrencilerinde Zihinde Canlandırmanın Temel Yaşam Desteği Becerisinin Kazanılması ve Kalıcılığına Etkisi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.
· Tekeli, T. (2020) Zihinde Canlandırma Öğretim Tekniğinin Kan Alma Becerisi Kazanılmasına ve Kalıcılığına Etkisi, Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Hemşirelik Bilimi Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi.
· An Introduction to Chair Flying, https://landing.redbirdflight.com/posts/chair-flying
· The Many Benefits Of Chair Flying, https://planeenglishsim.com/blogs/all/the-many-benefits-of-chair-flying
· The Value of Chair Flying, https://www.holladayaviation.com/index.php/2020/05/01/the-value-of-chair-flying/
Chair Flying May be the Best Free Thing You Can Do to Be a Better Pilot, https://aviationguy.com/tag/chair-flying/
· A Simple Guide to Chair Flying, https://sheboygancfi.com/chair-flying/
· Flight Visualization with Chair Flying, https://www.ctsys.com/flight-visualization-with-chair-flying/
