Ekonomik resesyonla birlikte havalimanlarının yap-işlet-devret modelleri, bazı projelerde havayolu/havalimanı ortaklığına dönüşecek. TAV'ın bir havayolu ile beraber havalimanı işletme formülü üzerine çalışması bu nedenle çok önemli.
Ülkemizin başarılı havalimanı işletmecisi TAV, hatırlanacağı üzere geçtiğimiz yılın başında Skonto Buve şirketi ile ortak bir konsorsiyumla Letonya'nın başkenti Riga Havalimanı için düzenlenen ihaleyi kazanmıştı. Okurlarımız, 29 Mart 2009 tarihli yazımızda konuya değindiğimizi ve ihale sonucunun Letonya devlet onayına tabi olduğunu belirttiğimizi hatırlayacaklardır.
Maalesef dünyadaki ekonomik resesyonun boyutları ağırlaştıkça Baltıklar'ın potansiyeli yüksek ve mütevazı ülkesi Letonya da krizden nasibini aldı. Bu gibi durumlarda sık rastlanan bir sonuç olarak ise çok büyük çaplı olan bu projelerine finansman sıkıntısı doğdu ve beklendiği gibi durma aşamasına varıldı. Şu an gelinen noktada ise TAV doğru bir strateji izleyerek ülkenin ve Baltıklar'ın belki de tek ayakta kalan havayolu AirBaltic ile ortaklaşa işletme çabası içine girdi.
BALTIKLAR'IN TRANSİT MERKEZİ
İlk olarak Andersen'in masallar diyarında adını duyduğumuz bu coğrafyada, eski Sovyet rejiminin Estonya, Letonya ve Litvanya gibi mütevazı ülkeleri mevcut. Estonya ve Litvanya'da kuvvetli bir havayolu olmaması, AirBaltic Havayolu'nun ana üssü Riga Havalimanı'nı aslında Baltıklar'ın ana üssü haline getiriyor. Diğer bir ifade ile Riga'ya Baltıklar'ın transit merkezi de denilebilir.
Ayrıca İskandinav ülkelerinin güney, Rusya'nın batı komşusu olması büyük bir coğrafik avantaj. Bunlara bir de Letonya'nın AB üyeliği eklenince Riga Havalimanı TAV için kanımca vazgeçilmemesi gereken bir proje gibi gözüküyor. Tabii ki konunun matematiği de doğru olmalı. TAV'ın kalıplara sığmayan CEO'su Sani Şener de bu projeye ayrı bir önem veriyor olmalı ki verdiği demeçlerde AB'de ilk defa havalimanı işletecek olmalarının kendilerini ne kadar heyecanlandırdığının altını çizmişti.
TAV'ın geçmişte bir havayolu ile ortak havalimanı/terminal işletme projesi olmuştu. Çok az kişinin bildiği bu proje, TAV'ın 2004-05 yıllarında Ukrayna Kiev Boryspil Havalimanı'nda Aerosvit Havayolu tarafından düzenlenen ihaleyi kazanması ile hız kazanmış ancak daha sonra ülkede Portakal Devrimi olması ve politik iklimin değişmesi sonucunda hayata geçememişti. Letonya'nın AB ülkesi olması hiç şüphesiz durumu farklı kılıyor ve kanımca TAV ile AirBaltic'in ortaklaşa bir havalimanı işletme olasılığını da güçlendiriyor.
Bana göre ekonomik resesyon devam ettikçe havalimanlarının yap-işlet-devret modelleri ile gerçekleşmesi de yeniden formüle edilerek, bazı projelerde havayolu/havalimanı işletmeleri ortaklığına dönüşecek. İşte bu nedenle TAV'ın bir havayolu ile beraber havalimanı işletme formülü üzerine çalışmasını çok önemli buluyorum. Nihayetinde finansal olarak doğru bir yatırım olmayacağı anlaşılıp vazgeçilse bile TAV kadrolarının kurumsal bir tecrübesi ve know-how'ı oluşacaktır.
Süregelen ekonomik durum ezber bozduğu gibi, korkarım bundan böyle başarıya ulaşabilecek şirketler de manevra kabiliyeti yüksek ve sadece bu değişime en hızlı ayak uydurabilenler olacaktır. TAV işte bu değişimin farkında ve uygulama çabası içinde olduğu için Riga Havalimanı'ndan vazgeçmeyecektir.
UÇAK SİPARİŞLERİ ARTACAK
Boeing CEO'su Jim McNerney, geçtiğimiz günlerde katıldığı bir havacılık ve savunma sanayi konferansında ekonomik verilerde iyileşme sinyalleri aldıklarını ve bu düzelmenin çok yakında uçak siparişlerinde artışa sebep olacağını söyledi.
Boeing 2009 yılını, ticari uçak siparişlerinde yüzde 61'lik bir düşüşle, toplam 263 uçakla kapatmıştı. Kuruluşun negatif etkilenmesinde, ABD'de savunma sanayi bütçesinin azalması, küçülen pastaya Airbus'ın ana şirketi EADS dahil olmak üzere birçok başka havacılık kuruluşunun katılıp yeni kontratlar alması da önemli rol oynadı.
Boeing ticari ünitesinin lokomotifi rolündeki B737 modelinin ayda 31 adet üretildiğinin altını çizen McNerney, şayet siparişler artarsa aylık üretim adedine cevap verebileceklerini belirtirken, ayrıca 737'nin maliyetini düşürmek ve daha da süratli hale getirmek için yeni bir motor üzerinde çalıştıklarını belirtti. McNerney iki yıllık gecikmeyi takiben 2009 Aralık ayında ilk test uçuşunu gerçekleştiren Boeing 787 Dreamliner teslimatlarının ise bu yılın ilk çeyreğinde başlayacağını belirtti.
