TEI Genel Müdürü Akın Duman, NATO Awacs uçaklarına ait TF33 motoru depo seviyesi bakım projesi kapsamında 2001 yılında ilk motorun teslimatının ardından, bugüne kadar toplam 58 adet motorun depo seviyesi bakımının yapıldığını söyledi.
Geçen yıl TF33 motorlarının 12 bin saatlik depo seviyesi bakım ve onarımının yanı sıra 18 bin saatlik bakım ve onarım kabiliyetlerini de geliştirip bu uygulamanın yapıldığı ilk motoru NATO İkmal ve Bakım Teşkilatı’na (NAMSA) teslim ettiklerini anlatan Duman, şöyle konuştu:
“NATO Awacs uçaklarına ait TF33 motoru depo seviyesi bakım projesinde, zamanında teslimat, kalite ve kontrat idaresi gibi kriterler göz önünde bulundurularak yapılan değerlendirme sonucunda TEI, NAMSA ve Uluslararası Havacılık ve Uzay Yönetim Şirketi (IAMCO) tarafından 2008 yılının en iyi motor bakım firması seçildi. NATO Awacs uçaklarına ait TF33 Motoru depo seviyesi bakım projesi, uçak motorları sahasında ülkemizde mevcut olan potansiyelin dışa açılması yönünde önemli bir örnek teşkil etmektedir. Projeyle elde edilen başarılar, uçak motorları sahasında Türkiye’deki kabiliyet ve kaynakların uluslararası alanda hakkettiği yeri alması açısından önemli bir aşamadır.”
Duman, TEI’nin bölgede bakım-onarım merkezi olmayı hedeflediğini ve bu yönde bir dizi çalışma yürüttüğünü anlatarak, “F16 uçağı F110 motoru montaj ve testi, Cougar helikopteri Makila 1A1 motoru montaj ve testi ile NATO Awacs uçağı TF33 motoru depo seviyesi bakımı gibi projelerde TEI, ileri düzeydeki teknolojik kabiliyetlerini başarıyla kullanmaktadır” dedi.
Geçen yıldan itibaren F110 motorlarına yönelik Motor Ömrünü Uzatma Programı (SLEP) ve Motor Yapısal Bütünlük Programı (ENSIP) uygulamasına başladıklarını, CN-235 CASA uçaklarına ait CT7-9C motorunda da bakım onarım ve yenileme çalışmaları yaptıklarını belirten Duman, şunları söyledi:
“2008’DE 310 MİLYON DOLARLIK CİROYA ULAŞTIK”
“Uçak motorları parça üretiminde dünyanın önde gelen motor üreticileriyle rekabet halinde faaliyetlerini sürdüren TEI, 2008 yılında yüzde 25’lik büyümeyle 310 milyon dolarlık ciroya ulaştı. Bu cironun 170 milyon doları ihracattan oluşmaktadır. Ürettiği parçaların çoğunda tek kaynak olan TEl’nin parça üretimi 2008 yılında 31 değişik motor programına yönelik olarak 563’e yükselmiştir. TEI ulusal havacılık sanayine katkıda bulunmak ve istihdam yaratmak amacıyla yurtiçi yan sanayi kullanımını da sürekli artırmaktadır. Bu kapsamda 2008 yılında TEI’nin toplam iş hacminin yüzde 25’i yan sanayi firmalarına aktarılmıştır.”
UÇAK MOTORLARI KOMPRESÖR ÜRETİM TEKNOLOJİLERİ
Duman, TEI’nin üretim faaliyetlerinin arttığını ve daha üst düzey teknolojiler kullanılarak devam ettiğini anlatarak, “TEI, komple bir motor üreticisi olma yolunda blisk-spool üretim teknolojisinin edinimi için ortağı GE şirketi ile anlaşma yaparak önemli bir projeye daha imza atmıştır” diye konuştu.
Uçak motorları kompresör üretiminde üst düzey teknolojilerin kullanıldığı blisk-spool üretiminin, halihazırda TEI’de ve Türkiye’de bulunmadığını ifade eden Akın Duman, şöyle devam etti:
“Dünyada ise sadece 5-6 motor üreticisi tarafından uygulanmaktadır. Havacılık sektöründe en gelişmiş teknolojilerden biri olan blisk ve spool üretim teknolojisinin yapılan anlaşmayla aktarımı sonucu TEI dünyada tek kaynak ya da birincil kaynak olacaktır. Proje kapsamında, müşterek taarruz uçağına güç verecek olan F136 motoru başta olmak üzere, Boeing 787-747-8 uçaklarına güç verecek GEnx, firkateynler ve endüstride kullanılan LMS100, Airbus 300-310-330 ve Boeing 747-767 uçaklarına güç veren CF6 motorlarına ait yedi değişik parçanın blisk ve spool üretiminin TEI’de yapılması planlanmaktadır.”
Duman, blisk-spool projesinden 2010-2021 yılları arasında 511 milyon dolarlık bir iş hacmi beklendiğini, TEI’nin hem askeri hem ticari motorlara üretim yaparken blisk teknolojisini hava, kara ve deniz platformlarında da uygulayabilir hale gelmiş olacağını bildirdi.
TEI’nin Müşterek Taarruz Uçağı projesine, ortağı GE şirketi ile 2004 yılında imzaladığı anlaşmayla geliştirme fazından itibaren katıldığını anımsatan Duman, GE-Rolls Royce ortaklığıyla geliştirilen F136 motoruna tasarım ve üretim hizmeti vermeye devam edildiğini ifade etti.
Duman, 2007 yılında, GE ortaklığı ile Gebze Teknoloji Serbest Bölgesi’nde kurdukları Türkiye Teknoloji Merkezi’nde F136 motoruna ait kritik tasarım çalışmalarının Türk mühendisleri tarafından yürütüldüğüne de değinerek, şunları söyledi:
“Bunun yanı sıra F136 motoruna ait 13 farklı kompleks parçanın üretimini de Eskişehir’deki tesislerimizde gerçekleştiriyoruz. Proje kapsamında blisk-spool anlaşması sonucu sağlanacak 511 milyon dolarlık ilave iş hacmiyle program boyunca TEI için öngörülen iş hacmi 3 milyar dolar seviyesine yükselecek.”
TEI en iyi motor bakım firması seçildi
