Gereksiz Ödenen Tazminatlar ve Overbook

 

Uçuş iptallerinde, yolcuların sahip olduğu tazminat hakkı konusu. Ödenmesi için talep şart mıdır yoksa hava yolu kendiliğinden teklif ve ödeme yapmak zorunda mıdır? Uygulamadaki oturmamışlık ve SHGM’nin hatalı uygulaması, hava yolu şirketlerini belki de milyonlarca lira tazminatla karşı karşıya bırakıyor.

 

Her ne kadar SHGM, iptal uçuşlarda, talep olmaksızın tazminat hakkının yolculara sunulması gerektiğini belirtmekte ve bu konuda sıkı bir denetim yapmakta ise de, bu bakış açısının doğruluğu tartışmaya açıktır. Yönetmelikte, tazminat hakkına ilişkin düzenlemeyi ele alıp ondan sonra yorumlamakta fayda var.

 

Yönetmeliğin, “Uçuşların iptali” başlıklı 6. Maddesinde “…uçuşu icra eden hava taşıma işletmesinden tazminat alma hakkına sahiptir.” denmektedir. Aslında yönetmelik açıktır. Tazminat hakkı, şartlar oluştuğunda ve talep halinde verilecek bir haktır. Hava yolunun sorumluluğu da, talebe rağmen hakkın verilmemesi halinde doğmaktadır. SHGM’nin, iptal uçuşlarda, hava yollarını talebe hacet olmaksızın ödemeye zorlar tutumunun, mevzuatta karşılığı yoktur. Bu tutumun, tüketici merkezli bir düşüncenin altına sığdırılmasına da imkan yoktur.

 

SHGM’nin bu yorum hatası, hava yollarına büyük bedellere mal olmaktadır. SHGM’yi, yanlış yoruma sevkeden ise, yönetmelikte, “yardım teklif eder” ibaresi. Yolculara tehir, uçağa kabul edilmeme ve iptal hallerinde teklif edilmesi gereken yardımlar, yine yönetmelikte sayılmış olup tazminat hakkına ilişkin değildir. Maddenin hiçbir yerinde, tazminat hakkının teklif edilmesinden bahsedilmemektedir. Yönetmeliğin 8. Maddesinde tazminat miktarları ve belirleme esaslarından bahsedilmiş ve ilk fıkrasında da, “…karşılığı tutarında tazminat verilir.” denmiştir. Bir ihtimal de, burada yer alan “verilir” kelimesine aldanarak talebe gerek olmadığı sonucuna varılmasıdır. Ancak bu da hatalı bir kanaattir. Şöyle ki; maddenin başında, “bu maddeye atıfta bulunulan hallerde” denmektedir. Ancak atıf, tazminatın talep edildiği hallerde, miktarının nasıl belirleneceğine ve tazminatın indirilme hallerine ilişkindir.

 

Tazminat ödemesinin TALEBE bağlı olduğu görüşünün benimsenmesi demek, hava yollarının milyonlarca Türk Lirası tazminatı, mecbur olmamasına rağmen ödediği anlamına gelmektedir. Bu karmaşanın çözüme kavuşturulması için, yeni bir yönetmelik ihtiyacına hacet yoktur. Hava yolu temsilcileri ile SHGM’nin, hukukçular nezaretinde yapacağı istişare ile doğru bir uygulamaya geçilmesi pek tabii ki mümkündür.

 

İptal edilen bir uçuşun hangi sebepten kaynaklandığını, yolcunun bilmesi beklenemez. Burada önemli olan hava yolunun cevabıdır. Peki ya bu cevabın gerçeklik payı nedir? Zaman zaman hava muhalefeti sebebiyle uçuşun iptal edildiğini duyarız. Ama aynı limanda, başka uçuşların gerçekleştiğini de görürüz. Konunun uzmanlık gerektirmesi sebebiyle, tartışmayı işin ehillerine bırakmakla birlikte, değinmek istediğimiz nokta, sebebin denetime elverişli olması gerektiğidir. Aksinin kabulü, tazminat hakkını, hava yolu şirketlerinin insiyatifine bırakmak olacaktır.

 

Uçağa kabul edilmeme halinin en sık görünümü, overbook halidir. Overbook, adından da anlaşılacağı üzere, olması gerekenden fazla rezervasyon anlamına gelmektedir. Tüm yolcuların uçağa kabul için başvurmaları durumunda, genellikle sona kalan yolcuların uçağa alınmaması ile ortaya çıkar. Buradaki amaç, her yolcunun gelmeme ihtimaline karşılık, uçağın boş seyahat etmemesi ve tabii ki hava yolunun da bu sayede daha fazla bilet satmasıdır. Yönetmelikte uçağa kabul edilmeme halinde yolculara sağlanan haklara yer verilmiş ve tazminat hakkı, bu hal için de öngörülmüştür.