ABD’nin bir trilyon dolardan fazla para harcadığı F-35 projesinde sorunlar bitmiyor. Bu defa da savaş uçaklarının motorlarının hararet yaptığı, milyarlarca dolar masraf sonucunda ancak 10 yılda tamir edilebileceği ortaya çıktı.
Türkiye’nin geliştirme aşamasında yer aldığı halde bir gecede atıldığı F-35 projesinde skandallar ve sorunlar bitmiyor.
ABD Silahlı Kuvvetleri, bütün F-35lerin (Her F35A, F35B, F35C gibi bütün varyantların) motor güncelleştirmesine tabi tutulacağını açıkladı. F-35’in kullandığı F135 jet motorlarının, açıklanan rakamlardan daha düşük performansa sahip olduğu ortaya çıktı.
Ancak skandal bununla da sınırlı kalmadı: Motoru üreten Pratt & Whitney şirketi, motorun NATO’dan istenen gereksinimleri karşılayamadığını, daha düşük performans gösterdiğini projenin en başından beri biliyordu.
KONGRE ÜYELERİNE İZAH ETMELERİ GEREKTİ
ABD generalleri, Kongre’nin askeri komitesi ile yaptığı görüşmede “Motorlar yetersiz, ancak esastan yapılacak güncellemeler ve geliştirmeler ile tüm sorunlar halledilecek. Bu işi için yeni bir bütçenin onaylanması lazım” dedi.
Komite üyeleri bu teklifi kabul etti.
HARARET YAPIYOR, ÇALIŞMIYOR, MASRAFLAR ABD’Yİ BİLE ZORLUYOR
Halihazırda 1 trilyon dolardan fazla bir meblağa mal olan F-35 projesinin bu yeni sıkıntısının düzelmesi için asgari 1,5 milyar dolarlık bir harcama yapılması gerekiyor.
Temel sorunun, motorların soğutucularında yer aldığı belirtildi.
Aslında motorlar, normal şartlarda hararet yapmıyor. Ancak F-35 projesi zaman içerisinde birkaç kez değişti ve geliştirildi. Bu geliştirmeler sonucunda uçak daha da ağırlaştı, tasarımında farklılıklar meydana geldi.
Rolls Royce gibi büyük bir firmanın projeye girmesini engellemek için milyonlarca dolar para harcayarak lobi yapan Pratt & Whitney şirketi, F-35 motoru konusunda tekel oldu. İlk plana göre hem F135 hem de F136 adlı iki farklı firmanın ürettiği motorlar olacak, askeri uzmanlar aralarından seçim yapacaktı.
Rolls Royce’un lobicilik ile devre dışı bırakılmasından sonra Pratt & Whitney, F135 motorunu üretti ve rakibi olmadan projeye soktu.
Ancak o motorların yer ve uçuş testlerinde bir hile yapıldı: Motorlar, asgari gereksinimlere göre test edildi.
Doğal olarak motorlar, testleri geçmiş oldu. Ancak F-35 projesi geliştikçe motorun yetersizliği kendisini göstermeye başladı.
Nihayet ABD ordusu 500 F-35 savaş uçağına sahip olduğunda sorun iyice ayyuka çıktı: Hararet yapan motorlar, havadaki pilotların hayatını tehlikeye atmaya, bakım masraflarının artmasına ve en önemlisi uçuş süresinin kısalmasına sebep oldu.
Bunun sonucunda Pratt & Whitney şirketi, “Motorları 2030’ların ortasına kadar güncelleyerek sorunu çözeceğiz” vaadinde bulundu.
ABD F-35 FİLOSUNU AYNI ANDA HAVALANDIRAMIYOR
Dünya’nın en büyük askeri gücü, binlerce savaş uçağının sahibi ABD, ilk defa hava kuvvetleri konusunda zafiyet yaşıyor.
F-35’lerin problemler ve aşırı yüksek uçuş masrafları birleşince, ABD’nin bütün filoyu aynı anda uçurması mümkün olmuyor.
Yani ABD, dünyanın en büyük ekonomisi ve askeri gücü olarak, 500 F-35’ten oluşan filosunun aynı anda en fazla 250’sini uçurabiliyor. Motorların hararet sorunu ve hararet yapan motorların hangarlarda bakım süresinin uzun olması sebebiyle, aynı anda bütün uçakları havalandırmak mümkün olmuyor.
İLK SKANDAL DEĞİL
Daha önce de F-35’in iniş takımlarındaki aksaklıklar gündem oldu. En az 10 adet F-35 savaş uçağı, hiçbir çatışmaya girmeden, sadece iniş takımları yüzünden kaza kırıma uğradı.
Yaşanan bu olaylardan sonra, birim başına 100 milyon dolara yakın bir maliyeti bulunan F-35 savaş uçakları için “milyonluk hurda” lakabı takıldı.
