Yolcular kısa uçuşlarda tuvaleti fazla kullanmasalar da uzun yolculuklarda ziyaret etmeyeni yok gibidir. Boeing 737 ve Airbus A320 ailesi gibi dar gövde uçaklarda 3 veya 4, A380, 747-8, A330 ve 777 gibi geniş gövde uçaklarda ise 10 ila 20 arasında tuvalet bulunur.
Uçuş emniyeti ve güvenliği kapsamında görülmediğinden bir uçakta yolcu başına kaç tuvalet olması gerektiği konusunda müeyyidesi olan bir karar da bulunmuyor. Ancak bir uçakta tüm tuvaletler kullanım dışı olursa, o uçağın acil olarak, en yakın meydana inmesi gerekiyor.
Tuvalet sistemi arızalı uçakların uçabilmesi, sefere konması ise şirket kurallarına ve havayollarının yolcularına verdiği değerle ilgili bir durum.Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) gibi düzenleyici kuruluşların uçaklarda yolcu başına kaç tuvalet olması gerektiği, kaçı arızalı olunca o uçağın sefere çıkamayacağı konusunda bir düzenlemesi bulunmuyor.
Bir çok şirket tuvaletlerin sayısını, alanının büyüklüğünü ve kaç arızalı tuvaletle uçuş yapabileceğini yolcu konforu kapsamında ele alıyor.
Bu kararın ardında bugün THY’deki çoğu personelin de bilmediği ilginç bir hikaye var. Yurtiçinde yeni bir hattın açılışına THY yöneticileriyle birlikte, Ankara’dan Ulaştırma ve diğer bakanlıklardan da üst düzey katılım oluyor. Toplam 3 tuvaleti bulunan dar gövdeli uçakla yapılan hat açılışında, ekonomi yolcularının kullandığı arkadaki 2 tuvalet kullanım dışı oluyor.
Mecburen ekonomi yolcuları, business bölümdeki tek tuvaleti kullanmaya başlıyor ve önünde kuyruk oluşuyor. Bu esnada Ankara’nın üst düzeyine ve THY yöneticilerine, kabin personeli ikram servisi yapmaya çalışınca tuhaf bir durum oluşuyor. Ve bu karar alınıyor.Bazı havayollarının, tuvalet arızasının, uçakların uçuşunu engelleyen belli şirket kuralları bulunuyor.
Genel uygulama olarak business’ta 1, ekonomi bölümünde 2 tuvaletin arızalı olması halinde uçak seferden çekiliyor. Şirketlerin bu şartlarda müşterisine verdiği konforu yerine getiremeyeceği için birbirlerini taklit ederek veya hizmette yarış adına bu kuralları koyuyorlar.
Yıllardır sektörü takip eden Güntay Şimşek olarak bana sorarsanız, bu işe uluslararası düzenleyici kuruluşların bir standart getirmesi gerektiğini söylerim. Ya da uçakta, tuvalet kuyruğunda yolcular arasında çıkacak bir kavganın, tartışmanın uçuş güvenliğini tehlikeye soktuğunu görmemiz gerekecek. Böyle bir durumda ilgili kuruluşlar harekete geçip, kurallar koyacaktır.
UÇAKTA TUVALETLER NEDEN DAR?
Diğer bir ifadeyle istenirse büyük alanlar da ayrılabilir. Dünyanın en büyük yolcu uçağı, çift katlı jumbo jet Airbus A380’nin first class bölümündeki tuvaletleri çok geniştir. Ama uçakta burayı kullanabilmek için ekonomi sınıfının yaklaşık 10-12 katı para ödemek gerekiyor. Business bölümdekiler de geniş, ama burası içinde ekonominin ortalama 6 katına yakın bir ödeme gerekiyor.
UÇAKTA ÇOK AMAÇLI KULLANILIYOR
Dolayısıyla yerdeki bir banyoda yapılan işler ve harcanan süre ile havada iki görevi birden üstlenen tuvaletlerin kıyaslanmasının doğru yapılması gerekiyor. Uçak tuvaletlerine önümüzdeki yıllarda daha geniş yer ayrılması ve banyo/tuvalet eşlemesinde özellikle ekonomi sınıfı için ihtiyaçları karşılayacak şekilde tasarlanması gerekiyor.
EN BÜYÜK SORUN TEMİZLİK
Türkiye’de hiçbir havalimanımızın da istenen ölçüde temiz olduğu söylenemez. Uçakların en kirli noktası ise tuvaletler ve muslukları, evlerdekine göre 3 bin kat daha kirli. Dolayısıyla temiz olmayan ortamlarda fazla vakit geçirmeyin.
Bu sebeple uçağın en kirli bölümü olan tuvaletlerin hijyeni için UV ışınımlarıyla otomatik dezenfektasyon üzerinde çalışmalar yapılıyor. Henüz uygulamaya geçilmedi, ama kızılötesi ışın teknolojisi sayesinde tuvalet, musluk, kurutma makinesi vb. hiçbir şeye temas edilmeksizin temizlik işlemi gerçekleşebilecek.
Böyle güçlü bir sistemin kullanılmasının önemi, en az suyla maksimum temizlik ve hijyeni sağlamaktır. Uçaklarda su tanklarına yüklenen suyun ortalama üçte biri tuvalette kullanılıyor. Sifona bastığınızda yaklaşık yarım metre küp hava, vakum sistemiyle emiliyor.
Bu sistem çok güçlü bir çekim kuvvetine sahip olduğu için klozete attığınız her şeyi çekebilir. Zaman zaman bazı kazalara da sebep olabiliyor. Bu vakum sisteminin ivmelenmesinin, Formula 1 araçlarından bile daha yüksek olduğu düşünülerek kullanılması gerekir.
UÇAK TUVALETLERİN GÜVENLİK AÇIĞI
Tuvaletler ayrıca kokpit ve kabin ekibinin en çok korktuğu yerdir. Özellikle pilotlar uçaktaki en büyük güvenlik problemi korkularının tuvalet olduğunu söylerler. Mesela uçak içine sokulan delici, kesici veya patlayıcı bir alet yolcuların içinde çıkarılıp bir plan yapılamayacağı için uçak tuvaletinde yalnızken hazırlanabilir. Ayrıca uçak kaçırma eylemlerinin hazırlandığı yer olarak da tuvaletler ön plana çıkıyor.